Lòng Hiếu Thảo Trong Kinh Điển Pali
Bình Anson
---o0o---
Đối với người Việt chúng ta, Lễ
Vu Lan (Vu Lan Bồn, Ulambana) ngày rằm tháng bẩy âm lịch mỗi năm đã
trở thành truyền thống là một mùa báo hiếu cho những người con
hiếu thảo, chân thành tưởng nhớ đến công ơn nuôi dưỡng của
Cha Mẹ - còn sống cũng như đã qua đời - và cố gắng tận lực
để đền đáp công ơn đó, qua việc phụng dưỡng mẹ cha và các
thiện sự.
Ngoài sự tích Mục Kiền Liên - Thanh Đề, trong kinh
điển Phật giáo -- Nam Tông cũng như Bắc Tông -- còn có nhiều bài
giảng của Đức Phật đến các đệ tử để giúp họ giữ gìn mối
hòa thuận trong gia đình, để cùng nhau tăng trưởng trong chánh pháp.
Trong bài viết thô thiển nhân dịp Vu Lan năm nay (1995), tôi xin mạn
phép được trình bày một vài đoạn ngắn trong kinh điển Pali, nói
về chữ Hiếu mà Đức Phật đã giảng cho các đệ tử. Quí bạn
đọc có thể tìm hiểu thêm qua các kinh sách liệt kê ở phần cuối
của bài viết.
Công ơn trời biển
Ca dao Việt Nam thường ví công ơn cha mẹ như núi Thái
Sơn, như nước trong nguồn chảy ra. Trong Tương Ưng Bộ Kinh, Đức Phật
đã ví công ơn trời biển của cha mẹ như biển cả nghìn trùng. Ngài
giảng rằng sữa mẹ nuôi con trải qua nhiều đời nhiều kiếp, nên
rộng bao la và nhiều hơn biển cả:
"... Nầy các tu sĩ, sữa mẹ mà các ngươi đã
uống, trong khi các ngươi lưu chuyển luân hồi trong một thời gian dài,
thì nhiều hơn nước trong bốn biển. Vì sao thế? Vì luân hồi là vô
thỉ, không sao đếm được. Lưu chuyển luân hồi của chúng sanh trùng
điệp nên không thể nêu rõ khởi điểm. Vì vô minh che đậy, vì tham
ái trói buộc tất cả các nghiệp hành của chúng sanh."
Trong Tăng Chi Bộ Kinh, Đức Phật cũng ví cha mẹ như
những ngọn lửa đáng cung kính, vì cha mẹ là người đã đem lại
sự sống và tăng trưởng cho con cái, cũng như ngọn lửa đem lại
nguồn sống, nguồn năng lượng cho loài người:
"... Nầy các Bà-la-môn, cha mẹ của các người
là các ngọn lửa đáng cung kính. Vì sao thế? Vì từ đó mà tạo ra
sự sống, sự hiện hữu. Do đó cha mẹ như là các ngọn lửa
thiêng đáng cung kính, đáng được tôn trọng, đáng được cúng
dường, và sẽ đem lại chánh lạc"
Vì công ơn cha mẹ to tát như thế, Đức Phật còn nói
rằng có hai hạng người mà chúng ta không bao giờ trả hết ơn
được, đó là mẹ và cha (Tăng Chi Bộ):
"... Có hai hạng người, nầy các tu sĩ, Ta nói
không thể trả hết ơn được. Đó là Cha và Mẹ. Nếu một bên vai
cõng mẹ, một bên vai cõng cha, làm vậy suốt trăm năm cho đến trăm
tuổi cũng chưa trả ơn đủ cho cha mẹ. Nếu có phụng dưỡng cha mẹ
với mọi báu vật trên trái đất nầy cũng chưa trả ơn đủ. Vì sao
thế? Vì rằng cha mẹ đã bỏ nhiều công sức cho con cái, nuôi
dưỡng chúng cho đến lúc lớn khôn, và dẫn dắt chúng vào trong
đời nầy."
Đảnh lể phương Đông
Trong Kinh Giáo Thọ Thi-ca-la-việt (Singalovada Suttanta),
Trường Bộ Kinh, một buổi sáng khi Đức Phật đi trì bình khất thực
trong thành Vương Xá, Ngài thấy chàng trai Thi-ca-la-việt dậy sớm, ra
khỏi nhà và chấp tay đảnh lễ sáu phương: Đông, Tây, Nam, Bắc,
Thượng, Hạ như lời cha mẹ dạy theo truyền thống mà không hiểu ý
nghĩa của của việc làm đó. Đức Phật giảng rằng chấp tay đảnh
lễ như thế cũng chưa đủ, mà cần phải thành tâm quán tưởng các
phép cư xử với người chung quanh: hướng Đông là sự liên hệ
giữa cha mẹ và con cái, hướng Tây là sự liên hệ vợ chồng,
hướng Nam là liên hệ thầy trò, hướng Bắc là liên hệ bạn bè,
hướng Thượng là liên hệ giữa tu sĩ và cư sĩ, hướng Hạ là
liên hệ giữa chủ nhân và người giúp việc.
Về liên hệ giữa cha mẹ và con cái, Đức Phật
giảng:
" ... Có năm nhiệm vụ người con phải làm: nuôi
dưỡng cha mẹ, làm tròn mọi bổn phận người con, giữ gìn gia đình
với truyền thống, bảo vệ tài sản thừa tự, và làm tang lễ khi
cha mẹ qua đời."
Thêm vào đó, Đức Phật cũng giảng:
"... Có năm trách nhiệm cha mẹ cần phải chu toàn:
ngăn chận con làm điều ác, khuyến khích con làm điều thiện, dạy cho
con có được nghề nghiệp tốt, tìm người phối ngẫu tốt cho con, và
trao gia sản cho con đúng lúc."
Rõ ràng đây là một thông điệp trách nhiệm, một
trách nhiệm hỗ tương giữa cha mẹ và con cái. Con có năm bổn phận
với cha mẹ, và cha mẹ cũng có năm trách nhiệm với con cái. Khi cha
mẹ và con cái chu toàn các điều đó, thì gia đình được hạnh
phúc, và phương Đông, theo nghĩa bóng nầy, mới được an lành. Lúc
đó việc đảnh lễ về hướng Đông mới thật sự có ý nghĩa.
Tăng trưởng trong Chánh Pháp
Đức Phật còn khuyên con cái phải cùng cha mẹ tu
tập, từ bỏ con đường bất thiện, dấn thân vào con đường thiện,
giúp nhau tăng trưởng trong chánh pháp. Trong Tăng Chi Bộ, Phật
thuyết:
"... Những ai đền ơn bằng cách nuôi dưỡng, cúng
dường cha mẹ với của cải, vật chất, tiền bạc thì không bao giờ
đủ để trả ơn cha mẹ. Nầy các tu sĩ, những ai đối với cha mẹ
không có lòng tin thì khuyến khích, hướng dẫn, để cha mẹ an trú
vào thiện pháp; đối với cha mẹ gian tham thì khuyến khích, hướng
dẫn, để cha mẹ an trú vào hạnh bố thí; đối với cha mẹ theo ác
trí thì khuyến khích, hướng dẫn, để cha mẹ an trú vào chánh trí;
như vậy thì những người đó làm đủ và trả ơn đủ mẹ và
cha."
Đức Phật giảng rằng trả hiếu bằng cách cúng
dường tài sản vật chất thì chưa đủ, mà phải nhắm đến mục
đích tối hậu là cùng nhau tăng trưởng trong chánh pháp, tiến đến
sự giải thoát khỏi mọi hoạn khổ sinh tử luân hồi. Muốn cho cha
mẹ đạt được sự an bình, hạnh phúc tối hậu, thì người con phải
giúp cha mẹ từ bỏ các ác hạnh và thực hiện các hạnh lành,
từ bỏ gian tham và thực hành bố thí rộng lượng, từ bỏ vô minh
và chứng đạt trí tuệ.
Lợi ích của Hiếu Thảo
Chính khi phụng dưỡng, nuôi nấng cha mẹ, người con
sẽ được hưởng những công đức, quả lành do lòng hiếu thảo
đem lại. Đức Phật giảng (Tăng Chi Bộ):
"... Vị thiện nam tín nữ nào với những tài sản
do nỗ lực tinh tấn thu hoạch được, do công sức nhọc nhằn tự
mình tạo ra, một lòng cung kính cúng dường, phụng dưỡng cha mẹ. Cha
mẹ người ấy, được sự cung kính, phụng dưỡng như thế, sẽ
khởi lên lòng thương mến và cầu nguyện: 'Xin cho con tôi được
sống lâu! Xin cho con tôi được che chở, thọ mạng an bình!'. Nầy các
cư sĩ, một người con hiếu thảo được cha mẹ thương mến như vậy,
chắc chắn sẽ tăng trưởng lớn mạnh trong chánh pháp."
Trong Tương Ưng Bộ, Đức Phật dạy cư sĩ Mataposaka:
" Người nào theo chánh pháp,
Nuôi dưỡng mẹ và cha.
Và tạo nhiều công hạnh,
đối với cha và mẹ.
Nhờ vậy, bậc Hiền thánh,
Trong đời nầy tán thán,
Sau khi chết được sanh
Hưởng an lạc chư Thiên"
Trong Tăng Chi Bộ, Đức Phật giảng rằng gia đình nào
có con cái biết hiếu dưỡng cha mẹ, thì gia đình ấy có phước
báu, đáng được tôn trọng và cung kính, đáng được xem như ngang
hàng với Phạm Thiên. Phạm Thiên là những chư Thiên cao nhất ở
Dục giới và Sắc giới. Ngài giảng:
"... Nầy các tu sĩ, những gia đình nào có con cái
kính lễ cha mẹ trong nhà, thì những gia đình ấy được chấp nhận
ngang bằng với Phạm Thiên, được chấp nhận như ngang bằng với gia
đình các bậc Đạo sư, đáng được kính trọng và cúng dường.
Phạm Thiên là đồng nghĩa với cha mẹ. Các bậc Đạo
sư là đồng nghĩa với cha mẹ. Các bậc đáng cúng dường là đồng
nghĩa với cha mẹ. Vì sao thế? Vì cha mẹ giúp đỡ con cái rất nhiều,
vì cha mẹ nuôi dưỡng con cái đến ngày chúng lớn khôn, đào tạo
chúng để đưa chúng vào cuộc đời."
Chính Đế Thích (Sakka), vị vua cõi Tam Thập Tam Thiên
cũng nhờ công đức phụng dưỡng cha mẹ mà kiếp sau sinh được
làm vua trời (Tương Ưng Bộ):
"... Thuở xưa khi Thiên chủ Đế Thích còn là
người, vị ấy chấp trì giới luật nghiêm túc và một lòng hiếu
dưỡng cha mẹ. Nhờ đó mà được sanh ra làm vua trời ngày hôm
nay:
Ai hiếu dưỡng cha mẹ,
Kính trọng bậc gia trưởng
Nói những lời nhu hòa,
Từ bỏ lời hai lưỡi,
Chế ngự lòng gian tham,
Là một người chân thực,
Nhiếp phục mọi sân hận.
Với một người như vậy,
Chư Thiên Tam Thập Tam,
Gọi là bậc cao quí. "
Kết luận:
Trên đây chỉ là sơ lược về một vài lời Phật
dạy, ghi chép trong kinh điển, về chữ Hiếu. Đức Phật đã nói rất
nhiều về công ơn trời biển của cha mẹ, nói đến trách nhiệm của
con cái để đền đáp công ơn to lớn đó. Hình thức lễ nghi không
phải là chính yếu, mà chính các hành động thực tiễn phụng
dưỡng, cúng dường cha mẹ mới là quan trọng. Phụng dưỡng cha mẹ
sẽ tạo ra nhiều phước báu cho bản thân ta - hiện tiền và kiếp sau,
và cho hạnh phúc gia đình ta. Đức Phật còn dạy rằng cách trả ơn
tốt đẹp và đầy đủ nhất là cùng cha mẹ vững niềm tin nơi chánh
pháp, cùng nhau bước vào con đường chánh thiện, bỏ ác giới, bỏ
gian tham, theo đời sống đạo đức, thực hành hạnh bố thí, bỏ con
đường vô minh tối tăm và hướng đến ánh sáng của trí tuệ quang
minh, để thoát vòng sinh tử đau khổ .
Bình Anson
Perth, Western Australia
Mùa Vu Lan 1995
Tham khảo:
1. Trường Bộ Kinh. Viện Nghiên Cứu Phật Học Việt
Nam, 1991.
2. Tương Ưng Bộ Kinh. Viện Nghiên Cứu Phật Học Việt
Nam, 1993.
3. Tăng Chi Bộ Kinh. Viện Phật Học Vạn Hạnh, 1980.
4. Thích Thiện Siêu và Thích Minh Châu, 1993. Chữ Hiếu
Trong Đạo Phật. Hội Phật Giáo Thừa Thiên.
_____
Source: BuddhaSasana Home Page
---
o0o
---
|
Mục lục Tác giả
|
--- o0o ---
Trình
bày:
Nhị
Tường
Cập
nhật
ngày: 01-08-2002