Mieàn Trung laø mieàn keùm môû
mang kinh teá laïi bò nhieàu thieân tai hôn hai mieàn Baéc vaø mieàn Nam.
Ngöôøi daân mieàn Trung quen thuoäc vôùi caûnh "Thaùng Baûy nöôùc
nhaûy leân bôø" vì "Trôøi haønh côn luït moãi naêm".
Nhöõng naêm gaàn ñaây ñaõ coù nhöõng traän luõ luït lôùn chöa töøng
thaáy xaûy ra ôû caùc tænh ven bieån. Ñaëc bieät laø hai côn luõ luït lieân
tieáp töø ñaàu thaùng 11 ñeán ñaàu thaùng 12 naêm 1999 ñöôïc goïi côn
luõ theá kyû. Hai côn luõ naøy ñaõ laøm gaàn 750 ngöôøi thieät maïng vaø
toån thaát taøi saûn vaø muøa maøng leân ñeán 300 trieäu Myû Kim. Baõo luït
cuõng ñaõ laøm thieät maïng gaàn 450 nguôøi naêm 1998 vaø 400 ngöôøi naêm
1996. Ngoaøi ra, luõ luït cuõng ñaõ gaây neân nhöõng thieät haïi to taùt veà
nhaø cöûa, muøa maøng, caàu coáng vaø ñöôøng xaù, laøm cho moät xöù ñaõ
ngheøo veà phöông dieän kinh teá laïi caøng ngheøo hôn. Mieàn Trung ôû trong
moät voøng laån quaån vì thieân tai baõo luït xaûy ra thöôøng xuyeân neân
phaùt trieån kinh teá gaëp phaûi khoù khaên. Ñeå ñeà phoøng luõ luït
moât caùch höûu hieäu vaø giaûm thieåu toån thaát, caùc nguyeân nhaân gaây
neân luõ luït caàn ñöôïc xaùc ñònh moät caùch khoa hoïc vaø khaùch quan.
Bôø bieån mieàn Trung daøi 1200 km vaø goàm caùc tænh töø
Thanh Hoaù ñeán Bình Thuaän. Daûy Tröôøng Sôn chaïy suoát theo bôø bieån,
neân ñoàng baèng ôû mieàn Trung raát haïn heïp. Coù nhieàu soâng töông
ñoái khaù lôùn, nhö Soâng Gianh ôû Quaûng Bình, Soâng Thaïch Haûn ôû
Quaûng Trò, Soâng Höông ôû Hueá- Thöøa Thieân, Soâng Thu Boàn ôû Quaûng
Nam, Soâng Traø Khuùc ôû Quaûng Ngaõi. Soâng, suoái nhieàu nhöng chieàu daøi
caùc soâng ña soá ngaén vaø coù ñoä doác lôùn. Löu vöïc caùc soâng
thöôøng laø ñoài nuùi neân nöôùc möa ñoå xuoáng raát nhanh. Caùc cöûa
soâng laïi hay bò boài laáp laøm caûn trôû vieäc thoaùt luõ cho vuøng ñoàng
baèng.
Haøng naêm nhöõng traän baõo bieån vaø gioù muøa Ñoâng
Baéc ñaõ gaây neân nhöõng traän möa lôùn ôû mieàn Trung. Nhöõng naêm
gaàn ñaây, do aûnh höôõng cuûa bieán ñoäng thôøi tieát treân toaøn theá
giôùi nhö doøng nöôùc El Nino vaø La Nina, nhöõng traän baõo bieån vaø möa
lôùn xaûy ra caøng khoác lieät hôn. Muøa baõo thöôøng keùo daøi töø
thaùng 8 ñeán thaùng 11, vaø trung bình haøng naêm coù 4 côn baõo. Nhöõng
côn baõo naøy thöôøng xuaát phaùt töø Phi Luaät Taân roài 3-4 ngaøy sau sang
ñeán bôø bieån nöôùc ta. Ñaëc bieät vaøo naêm 1999, nhöõng traän möa
lieân tuïc töø 18 thaùng 10 ñeán 6 thaùng 11 ñaõ naâng möïc nöôùc caùc
soâng lôùn ôû mieàn Trung ñeán ñoä cao chöa töøng thaáy. Gaàn 1.4 m (1384
mm) nöôùc möa ñaõ ñoå xuoáng thaønh phoá Hueá trong voøng 24 giôø (töø 7
giôø saùng ngaøy 2 ñeán 7 giôø saùng ngaøy 3 thaùng 11) , laøm möïc nöôùc
Soâng Höông leân cao gaàn 6 m, cao hôn möïc nöôùc traän luït naêm 1953
ñeán 0.46 m. Löôïng nöôùc möa vaøo ngaøy 2 thaùng 11 taïi Hueá laø
löôïng nöôùc möa lôùn thöù nhì treân theá giôùi, sau kyû luïc 1870 mm
ño ñöôïc taïi Cilaos, ñaûo Reùunion vaøo ngaøy 16 thaùng 3 naêm 1952. Tieáp
ñeán laø caùc traän möa lôùn ñaõ xaõy ra töø ngaøy 1 ñeán 7 thaùng 12,
nhaát laø ôû hai tænh Quaûng Nam vaø Quaûng Ngaõi. Löôïng nöôùc möa leân
ñeán 2192 mm ôû thöôïng löu Soâng Tam Kyø vaø 2011 mm ôû gaàn Ba Tô. Ñaëc
ñieãm cuûa traän luït naêm 1999 laø nöôùc luõ daâng cao raát mau nhöng
xuoáng chaäm, laøm nhieàu nôi bò luït ngaäp ñeán 3-4 ngaøy.
Ngoaøi nguyeân nhaân chính laø caùc traän möa baõo ôû mieàn
thöôïng löu cuõng nhö ôû ñoàng baèng, coøn coù nhieàu lyù do thöôøng
ñöôïc nhaéc ñeán nhö naïn phaù röøng, vieäc khai thaùc caùt soûi vaø heä
thoáng ñeâ ñaäp.
Aûnh höôûng cuûa naïn phaù röøng ñoái vôùi luõ luït
ñaõ vaø ñang ñöôïc tranh luaän treân khaép theá giôùi. Theo Cô quan Löông
Noâng cuûa Lieân Hieâp Quoác (FAO), möùc ñoä phaù röøng cao nhaát xaûy ra
ôû AÙ Chaâu, töø 9.5% trong thaäp nieân 1960 ñeán 11% trong thaäp nieân 1980.
Cuõng nhö nhieàu nôi khaùc trong nöôùc, röøng ôû caùc tænh mieàn Trung
ñang bò taøn phaù moät caùch nghieâm troïng. Hieän nay dieän tích röøng chæ
coøn khoaûng 40 phaàn traêm. Caùc cuoäc nghieân cöùu vaø ñieàu tra ôû Hoa
Kyø cuõng nhö nhieàu nôi khaùc treân theá giôùi ñaõ chöùng minh raèng
nguyeân nhaân haøng ñaàu cuûa luõ luït laø coù quaù nhieàu möa xaûy ra trong
moät thôøi gian ngaén nguûi, vaø vieäc phaù röøng coù theå aûnh höôûng
quan troïng ñoái vôùi luõ luït trong caùc löu vöïc haïn heïp nhö ôû mieàn
Trung. Caây coái coù khaû naêng giöû nöôùc cuõng nhö giaûm thieåu vieäc
ñaát ñai suït lôû. Löôïng nöôùc luõ ôû moät vuøng coù nhieàu caây
coái seû ít hôn löôïng nöôùc luõ töø moät vuøng trô troïi. Vì theá
naïn phaù röøng coù theå gia taêng möïc nöôùc ôû caùc vuøng haï löu.
Vieäc khai thaùc böøa baûi caùt soûi ôû caùc doøng soâng
cuõng gia taêng möùc ñoä cuûa luõ luït. Tình traïng naøy laøm cho nhieàu
ñoaïn bôø soâng bò suït lôû nghieâm troïng. Vieäc suït lôû caùc bôø
soâng cuõng nhö vieäc boài laáp caùc cöûa soâng caûn trôû vieäc thoaùt
luõ, laøm cho luõ luït lôùn hôn vaø laâu hôn. Ñieån hình laø vuï suït
lôû bôø soâng Vu Gia laøm cho moät khu daân cö ôû huyeän Ñaïi Loäc tænh
Quaûng Nam bò cuoán troâi trong côn luõ naêm 1999 vöøa qua.
Khaùc vôùi Soâng Hoàng ôû mieàn Baéc vaø soâng Cöûu Long
ôû mieàn Nam, caùc soâng ngoøi ôû mieàn Trung khoâng coù heä thoáng ñeâ
ñeå ngaên luõ. Ngoaøi ra cuõng khoâng coù caùc hoà chöùa nöôùc lôùn ôû
vuøng thöôïng löu ñeå giaûm thieåu luõ luït ôû vuøng ñoàng baèng. Cho
neân caùc khu ñoâng daân cö ôû hai beân bôø soâng ñaønh chòu ngaäp traøn
moãi khi coù möa to.
möa lôùn ôû thöôïng löu vaø vuøng ñoàng baèng. Caùc
nguyeân nhaân khaùc nhö naïn phaù röøng chæ coù theå laøm luõ luït traàm
troïng hôn maø thoäi. Nhöõng traän möa lôùn do caùc côn baõo bieån Ñoâng
vaø gioù muøa Ñoâng Baéc gaây neân. Töø thaùng 7 naêm 2001, chuùng toâi
ñaõ thaønh laäp moät trang Web teân http://www.vnbaolut.com
ñeå cung caáp mieãn phí caùc döï baùo baõo bieån vaø gioù muøa. Haøng
ngaøy trang Web VNBAOLUT.COM cho bieát thôøi tieát tröôùc 48 tieáng
ñoàng hoà ôû 60 tænh thaønh töø Laïng Sôn ñeán Caø Maâu. Caùc döï baùo
ñöôïc caäp nhaät boán laàn trong ngaøy (1 giôø, 7 giôø, 13 giôø vaø 19
giôø) vaø coù theå töï ñoäng gôûi qua e-mail. Moät moâ hình toái taân vaø
chính xaùc nhaát hieän nay, moâ hình MM5, ñöôïc duøng ñeå laøm caùc döï
baùo. Ngoaøi ra trang Web VNBAOLUT.COM coøn cung caáp aûnh veä tinh vaø tin
töùc thôøi tieát môùi nhaát. Taát caû caùc dòch vuï noùi treân ñeàu
mieån phí. Coâng vieäc laøm caùc döï baùo hoaøn toaøn thieän nguyeän vaø
voâ vò lôïi. Chuùng toâi chæ mong ñöôïc giuùp ñôû phaàn naøo caùc
ñoàng baøo ôû nhöõng vuøng thöôøng hay coù baõo luït nhö mieàn Trung.