Quang Duc

...... ...

Th Tm Hieu Nhng Nguyen Nhan Lu Lut Ln
tai ong Bang Song Cu Long
Tran Tien Khanh
(8/2001)

Nhng nam gan ay a co nhng tran lu lut ln cha tng thay xay ra tai vung ong bang song Cu Long (BSCL). ac biet la cn lu lut t thang 9 en thang 11 nam 2000 c goi cn lu the ky. Cn lu nay a lam gan 1000 ngi thiet mang va ton that ve tai san va mua mang c c lng en 500 trieu My Kim.   Hien nay mc nc song Cu Long ang  trong tnh trang bao ong. e e phong lu lut mot cach hu hieu va giam thieu ton that, cac nguyen nhan gay nen lu lut can c xac nh mot cach khoa hoc va khach quan.

Lu lut la mot hien tng thien nhien xay ra hang nam tai vung BSCL. Cac cn lu bat au khi nc song Cu Long dang cao lam ngap vung Savannakhet va Pakse  mien Nam Lao roi en vung Kratie  mien ong Cao Mien. Nc lu t thng lu theo song Tien va song Hau chay vao nc ta roi thoat ra bien ong. Mua lu thng keo dai t cuoi thang 6 cho en cuoi thang 12 va c chia ra ba giai oan. Trong giai oan 1, t thang 7 en thang 8, nc lu chay vao cac kinh va cac mng rach thien nhien vung ong thap Mi va T Giac Long Xuyen. Cao iem lu lut xay ra trong giai oan 2 khi mc nc song Tien  Tan Chau cao hn 4,2 m, va mc nc song Hau  Chau oc cao hn 3,5 m. ay la nhng tieu chuan cua Uy ban Quoc te Song Mekong (Mekong River Commission) dung e nh ngha moi khi BSCL b lut. Giai oan 3 bat au t thang 10 khi mc nc ha thap dan cho en cuoi thang 12.

Nh tren a trnh bay lu lut  BSCL bat au do nc lu  thng lu song Cu Long. Nc lu vung thng lu do au ma co? Hang nam nhng tran bao bien va gio mua Tay Nam a gay nen nhng tran ma ln lam mc nc song Cu Long dang cao. ac biet vao nam 2000, gio mua bat au sm en 6-8 tuan. Nhng tran ma ln vao thang 7  pha Bac Lao va vung Tay Nam Trung Hoa a nang cao mc nc song Cu Long  Van Tng. Mc nc c dang cao trong vong hai thang ti. en cuoi thang 8, song chnh va cac song phu  Nam Lao a tran b. Cong them nhng cn bao bien ong a lien tiep mang en nhng tran ma ln  mien Trung nuc ta, nhng tnh thanh mien ong nc Cao Mien, va vung BSCL. en au thang 10 a co mot vung bien noi a sau en 2 m, pha hoai cac e ap va co lap hoa nhieu lang mac  cac tnh An Giang, ong Thap va Tien Giang. Cn lu nam 2000 a gay nen nhng ton that nang ne nhat t trc en nay  mien Nam. Trong so gan 1000 ngi b thiet mang, 80% la tre em, va hn 500,000 gia nh a phai xin cu tr.

Ngoai nguyen nhan chnh la cac tran ma bao  mien thng lu, con co nhieu ly do thng c nhac en nh (1) cac ap thuy ien  thng nguon Trung Hoa, (2) s di dan en nhng vung lu lut, (3) nan pha rng va (4) he thong kinh thuy nong va e ap ngan man.

Trong cac ly do neu tren, hai ly do au tien co the tra li mot cach de dang nhat. Cac ap  Van Nam, Trung Hoa ch anh hng toi a 2% lu lng song Cu Long; hn 50% lu lng nay do cac song phu  Lao chay vao. Cac ap thuy ien co the khong anh hng g may en lu lut, nhng co nhieu anh hng tai hai en moi sinh, nong nghiep va ng nghiep cua BSCL. S di dan en nhng vung nh ong Thap co the gay them nhieu thiet hai hn, v cac di dan mi nay thng en t nhng vung t lu lut cho nen ho khong quen vi cac bien phap e phong lu lut.

Anh hng cua nan pha rng oi vi lu lut a va ang uc tranh luan tren khap the gii. Theo C quan Lng Nong cua Lien Hiep Quoc (FAO), mc o pha rng cao nhat xay ra  A Chau, t 9.5% trong thap nien 1960 en 11% trong thap nien 1980. Da theo nghien cu cua FAO, dien tch rng c c tnh khoang 37% trong ha lu vc song Cu Long.   Rng van chiem hn phan na dien tch cua Lao va Cao Mien, ni cung cap 60-75% lu lng lu cua song Cu Long tai Kratie, Cao Mien. D kien thuy hoc o c tai Kratie t nam 1924 en 1986 cho thay chu ky tai dien, lu lng lu cao nhat, va khoi lng lu cao nhat cua cac tran lut ln trong khoang thi gian nay a khong vt qua cac con so cua cac nhng tran lut ln xay ra trong thap nien 1930. Cac cuoc nghien cu va ieu tra  Hoa Ky cung nh nhieu ni khac tren the gii a chng minh rang nguyen nhan hang au cua lu lut la co qua nhieu ma xay ra trong mot so ieu kien thuan li, va viec pha rng co the anh hng quan trong oi vi nhng tran lu lut nho trong cac lu vc han hep.

T gia thap nien 1980, cac kinh hien co a c ni rong. Mot so ln kinh chnh va mot mang li kinh phu a c ao xuyen qua vung ong Thap Mi, T Giac Long Xuyen va cac vung khac tren khap BSCL vi muc ch chnh la thuy nong. He thong kinh nay a tr thanh nhng long lach thuan li cho nc lu t Cao Mien chay vao Viet Nam sm hn, nhieu hn va nhanh hn. ong thi, mot he thong e ap ngan man a c xay dng  cuoi ng thoat lu  ha lu cung vi mot he thong ng giao thong c nang cao. V khong u kha nang thoat lu, he thong e ap ngan man va ng giao thong nay a lam can tr nc lu trong vung BSCL thoat ra bien ong va vnh Thai Lan. Hau qua la mc nc ngap trong vung BSCL ngay cang sau hn va thi gian ngap ngay cang dai hn.

Noi tom lai nguyen nhan chnh cua lu lut  BSCL la nhng tran ma ln  thng lu va BSCL. Cac nguyen nhan khac nh nan pha rng, di dan va e ap ch co the lam lu lut tram trong hn ma thoi. Nhng tran ma ln do cac cn bao bien ong va gio mua Tay Nam gay nen. T thang 7 nam 2001, chung toi a thanh lap mot trang Web ten http://www.vnbaolut.com e cung cap mien ph cac d bao bao bien va gio mua. Hang ngay trang Web VNBAOLUT.COM cho biet thi tiet trc 48 tieng ong ho  60 tnh thanh t Lang Sn en Ca Mau. Rieng BSCL co d bao cho Can Th, Chau oc, Long Xuyen, My Tho va Soc Trang. Cac d bao c cap nhat bon lan trong ngay (1 gi, 7 gi, 13 gi va 19 gi) va co the t ong gi qua e-mail. Mot mo hnh toi tan va chnh xac nhat hien nay, mo hnh MM5, c dung e lam cac d bao. Ngoai ra trang Web VNBAOLUT.COM con cung cap anh ve tinh va tin tc thi tiet cung nh d bao lu lut song Cu Long cua Uy ban Quoc te Song Mekong. Tat ca cac dch vu noi tren eu mien ph!

---o0o---

| Tran Tien Khanh | | Trang Tac Gia |

Cap nhat ngay : 01-09-2001