- CHƯƠNG BỐN
- BỐN PHÁP
XXVI. PHẨM THẮNG TRÍ
(I) (251) THẮNG TRÍ
- Này các Tỷ-kheo, có bốn pháp
này. Thế nào là bốn ?
Này các Tỷ-kheo, có những pháp cần
phải liễu tri với thắng trí; này các Tỷ-kheo, có những pháp cần phải
đoạn tận với thắng trí; này các Tỷ-kheo, có những pháp cần phải tu tập
với thằng trí; này các Tỷ-kheo, có những pháp cần phải chứng ngộ với
thắng trí.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là những
pháp cần phải liễu tri với thắng trí ?
Năm thủ uẩn, này các Tỷ-kheo, những
pháp này được gọi là những pháp cần phải liễu tri với thắng trí.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là những
pháp cần phải đoạn tận với thắng trí ?
Vô minh và hữu ái, này các Tỷ-kheo,
những pháp này được gọi là những pháp cần phải đoạn tận với thắng
trí.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là những
pháp cần phải tu tập với thắng trí ?
Chỉ và quán, này các Tỷ-kheo, những
pháp này được gọi là những pháp cần phải tu tập với thắng trí.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là những
pháp cần phải chứng ngộ với thắng trí ?
Minh và giải thoát, này các Tỷ-kheo,
những pháp này được gọi là những pháp cần phải chứng ngộ với thắng
trí.
Này các Tỷ-kheo, có bốn pháp này.
(II) (252) TẦM CẦU
- Này các Tỷ-kheo, có bốn pháp phi
Thánh cầu này. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
tự mình bị già, tầm cầu cái bị già; tự mình bị bệnh, tầm cầu cái
bị bệnh; tự mình bị chết, tầm cầu cái bị chết; tự mình bị uế
nhiễm, tầm cầu cái bị uế nhiễm.
Này các Tỷ-kheo, có bốn pháp phi
thánh cầu này.
2. Này các Tỷ-kheo, có bốn pháp
thánh cầu này. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
tự mình bị già, sợ hãi biết sự nguy hại của bị già, tầm cầu cái
không bị già, vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn ; tự mình bị
khổ, sợ hãi biết sự nguy hại của bị khổ, tầm cầu cái không bị khổ,
vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn ; tự mình bị chết, sợ
hãi biết sự nguy hại của bị chết, tầm cầu cái không bị chết, vô thượng
an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn ; tự mình bị uế nhiễm, sợ hãi biết
sự nguy hại của bị uế nhiễm, tầm cầu cái không bị uế nhiễm, vô thượng
an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn.
Này các Tỷ-kheo, có bốn pháp
Thánh cầu này.
(III) (253) NHIẾP PHÁP
- Này các Tỷ-kheo, có bốn nhiếp
này. Thế nào là bốn ?
- Bố thí, ái ngữ, lợi hành, đồng
sự.
Này các Tỷ-kheo, có bốn nhiếp
pháp này.
(IV) (254) CON CỦA MÀLUNKYÀPUTTA
1. Rồi Tôn giả Màlunkyàputta đi đến
Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Ngồi
xuống một bên, Tôn giả Màlunkyàputta bạch Thế Tôn :
- Lành thay, bạch Thế Tôn, nếu Thế
Tôn thuyết pháp vằn tắt cho con ; sau khi nghe thuyết pháp con sẽ sống một
mình, viễn ly, không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần.
- Nay ở đây, này Màlunkyàputta, Ta
nói gì cho các Tỷ-kheo trẻ, trong khi Thầy đã già yếu, tuổi thọ cao, là
bậc trưởng thượng, lại cầu Như Lai giáo giới một cách vắn tắt ?
- Bạch Thế Tôn, Thế Tôn hãy thuyết
pháp vắn tắt cho con, chắc chắn con sẽ hiểu được ý nghĩa lời nói của
Thế Tôn, chắc chắn con sẽ trở thành thừa tự lời của Thế Tôn.
2. Này Màlunkyàputta, có bốn ái
sanh này, ở đây, ái sanh được sanh cho Tỷ-kheo. Thế nào là bốn ?
Hoặc do nhân y, này Màlunkyàputta,
có ái sanh, do ở đây, ái sanh được sanh cho Tỷ-kheo. Hoặc do nhân đồ
ăn khất thực … hoặc do nhân sàng tọa … hoặc do nhân sanh hữu này hay
sanh hữu khác. Này Màlunkyàputta, có ái sanh, do đây ái sanh được sanh cho
vị Tỷ-kheo.
Này Màlunkyàputta, có bốn ái sanh
này, ở đây, ái sanh được sanh cho Tỷ-kheo.
Khi nào, này Màlunkyàputta, ái được
đoạn tận, được chặt đứt từ gốc rễ, được làm cho như thân cây
tala, làm cho không thể tái sanh, làm cho không thể sanh khởi trong tương
lai. Vị ấy, này Màlunkyàputta, được gọi là vị Tỷ-kheo đã đoạn diệt
khát ái, đã thoát ly kiết sử, chơn chánh minh kiến kiêu mạn, đã diệt tận
khổ đau.
3. Rồi Tôn giả Màlunkyàputta, sau
khi nghe Thế Tôn giáo giới với lời giáo giới này, từ chỗ ngồi đứng
dậy, đảnh lễ Thế Tôn, thân hữu hướng về phía Ngài rồi ra đi.
Rồi Tôn giả Màlunkyàputta, sống một
mình, viễn ly, không phóng dật, nhiệt tâm tinh cần, không bao lâu, do mục
đích gì các thiện nam tử chơn chánh xuất gia, từ bỏ gia đình, sống
không gia đình, tức là vô thượng cứu cánh Phạm hạnh, ngay trong hiện tại,
tự mình với thắng trí, chứng đạt và an trú. Vị ấy biết rõ :
"Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, những việc nên làm đã làm,
không còn trở lui trạng thái này nữa". Rồi Tôn giả Màlunkyàputta trở
thành một vị A-la-hán nữa.
(V) (255) LỢI ÍCH GIA ĐÌNH
1.- Phàm những gia đình nào, này
các Tỷ-kheo, đạt đến sự lớn mạnh trong các tài sản, không được tồn
tại lâu dài; tất cả đều do bốn sự kiện ấy hay là một trong những sự
kiện này. Thế nào là bốn ?
Không tìm những gì đã mất; không
sửa lại cái gì đã già yếu; ăn và uống quá độ; đặt ác giới nữ
nhân, nam nhân trong địa vị tối thắng. Phàm những gia đình nào, này các
Tỷ-kheo, đạt đến sự lớn mạnh trong các tài sản, không được tồn tại
lâu dài; tất cả đều do bốn sự kiện ấy hay là một trong những sự kiện
này.
Phàm những gia đình nào, này các Tỷ-kheo,
đạt đến sự lớn mạnh trong các tài sản, được tồn tại lâu dài; tất
cả đều do bốn sự kiện ấy hay là một trong những sự kiện này. Thế
nào là bốn ?
2. Tìm những gì đã mất; sửa lại
cái gì đã già yếu; ăn và uống không quá độ; đặt ác giới nữ nhân,
nam nhân trong địa vị tối thắng. Phàm những gia đình nào, này các Tỷ-kheo,
đạt đến sự lớn mạnh trong các tài sản, được tồn tại lâu dài; tất
cả đều do bốn sự kiện ấy hay là một trong những sự kiện này.
(VI) (256) CON NGỰA THUẦN CHỦNG (1)
1.- Đầy đủ với bốn đức tánh,
này các Tỷ-kheo, một con ngựa của vua, hiền thiện, thuần chủng, xứng
đáng để vua dùng, thuộc quyền sở hữu của vua, được xem như một biểu
tượng của vua. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, một con
ngựa của vua hiền thiện thuần chủng, đầy đủ với sắc đẹp, đầy
đủ với sức mạnh, đầy đủ với tốc lực, đầy đủ với cân đối.
Đầy đủ với bốn đức tánh này, này các Tỷ-kheo, một con ngựa của
vua, hiền thiện, thuần chủng, xứng đáng để vua dùng, thuộc quyền sở
hữu của vua, được xem như một biểu tượng của vua.
Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, đầy
đủ với bốn pháp, môt Tỷ-kheo đáng được cung kính, đáng được tôn
trọng, đáng được cúng dường, đáng được chắp tay, là ruộng phước
vô thượng ở đời. Thế nào là bốn ?
2. Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
đầy đủ sắc đẹp, đầy đủ với sức mạnh, đầy đủ với tốc lực,
đầy đủ với cân đối.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo
đầy đủ sắc đẹp ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
sống có giới luật, sống chế ngự với sự chế ngự của giới bổn
Pàtimokkha, đầy đủ uy nghi chánh hạnh, thấy sợ hãi trong những lỗi nhỏ
nhặt, chấp nhận và học tập trong các học pháp. Như vậy, này các Tỷ-kheo,
là Tỷ-kheo đầy đủ sắc đẹp.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo
đầy đủ sức mạnh ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
sống thanh tịnh, tinh cần, tinh tấn, đoạn tận các pháp bất thiện,
thành tựu đầy đủ các pháp thiện, nỗ lực, kiên trì, dõng mãnh, không
từ bỏ trách nhiệm đối với các pháp thiện. Như vậy, này các Tỷ-kheo,
là Tỷ-kheo đầy đủ sức mạnh.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
Tỷ-kheo đầy đủ tốc lực ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, vị Tỷ-kheo
như thật rõ biết : "Đây là khổ"; như thật rõ biết : "Đây
là khổ tập" ; như thật rõ biết : "Đây là khổ diệt" ; như
thật rõ biết : "Đây là con đường đưa đến khổ diệt". Như vậy,
này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo đầy đủ tốc lực.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo
đầy đủ sự cân đối ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
được thâu nhận các vật dụng như y áo, đồ ăn khất thực, sàng tọa,
dược phẩm trị bệnh.
Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo
đầy đủ sự cân đối. Này các Tỷ-kheo, thành tựu với bốn pháp này, Tỷ-kheo
xứng đáng được cung kính, được tôn trọng, được cúng dường, được
chắp tay, là ruộng phước vô thượng ở đời.
(VII) (257) CON NGỰA THUẦN CHỦNG (2)
(Giống như kinh trước, chỉ khác
định nghĩa về tốc độ của Tỷ-kheo, có thể giải thích khác như sau)
… Và này các Tỷ-kheo, thế nào
là tốc độ vị Tỷ-kheo ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
do đoạn diệt các lậu hoặc, ngay trong hiện tại, tự mình chứng ngộ với
thắng trí, chứng đạt và an trú vô lậu tâm giải thoát, tuệ giải
thoát. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo đầy đủ tốc lực.
(các đức tánh khác như kinh trước)
…
(VIII) (258) LỰC
- Này các Tỷ-kheo, có bốn lực
này. Thế nào là bốn ?
Tấn lực, niệm lực, định lực,
tuệ lực. Này các Tỷ-kheo, có bốn lực này.
(IX) (259) SỐNG TRONG RỪNG
1.- Thành tựu với bốn pháp này,
này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo không đủ điều kiện để sống trong rừng, các
ngôi rừng rậm rạp, các trú xứ xa vắng. Thế nào là với bốn ?
Với dục tầm, với sân tầm, với
hại tầm, liệt tuệ, đần độn, câm ngọng.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo đủ điều kiện để sống trong rừng, các ngôi rừng
rậm rạp, các trú xứ xa vắng. Thế nào là với bốn ?
Với xuất ly tầm, với vô sân tầm,
với bất hại tầm, không đần độn, không câm ngọng.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo đủ điều kiện để sống trong rừng, các ngôi rừng
rậm rạp, các trú xứ xa vắng.
(X) (260) HÀNH ĐỘNG
1. - Thành tựu với bốn pháp này,
này các Tỷ-kheo, kẻ ngu si, không thông minh, không là bậc Chân nhân, tự
mình xử sự như kẻ bị mất gốc, không sinh lực, có tội, bị người trí
quở trách, tạo nhiều vô phước. Thế nào là bốn ?
Với thân nghiệp có tội, với khẩu
nghiệp có tội, với ý nghiệp có tội, với tri kiến có tội.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, kẻ ngu si, không thông minh, không là bậc Chân nhân, tự mình
xử sự như kẻ bị mất gốc, không sinh lực, có tội, bị người trí quở
trách, tạo nhiều vô phước.
2. Thành tựu với bốn pháp này,
này các Tỷ-kheo, bậc Hiền trí, thông minh, là bậc Chân nhân, tự mình xử
sự không như người mất gốc, có sinh lực, không có tội, không bị người
trí quở trách, tạo nhiều phước đức. Thế nào là bốn ?
Với thân nghiệp không có tội, với
ngữ nghiệp không có tội, với ý nghiệp không có tội, với tri kiến
không có tội.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, bậc Hiền trí, thông minh, là bậc Chân nhân, tự mình xử sự
không như người mất gốc, có sinh lực, không có tội, không bị người
trí quở trách, tạo nhiều phước đức.