Mẹ tôi đã tặng một món quà khi tôi còn
trẻ. Đó không phải là một thứ gì có thể cầm nắm được, nhưng
nó đã khắc sâu trong ký ức của tôi.
Ngày đó tôi mới lên sáu. Đó là một sáng thứ
bày nóng ngột ngạt năm 1946, mẹ tôi cho anh trai Billy và tôi hay rằng
chúng tôi sắp được đi đến bãi biển ở đảo Coney một ngày.
Những bức tường của căn hộ chúng tôi ở Nữu Ước này hút
nhiệt giống những lò nung gạch, nên tôi vô cùng phấn khởi với
tin mừng đó.
Đó là một chuyến đi dài một tiếng đồng hồ trên
tàu điện ngầm đến bãi cát trắng mịn như nhung. Bãi biển thật
đông người _ hơn một trăm ngàn người khăn gói tụ tập cùng nhau
trên bãi cát.
Chúng tôi tiến gần mép nước và trải tấm bạt mang
theo. "Không hoàn hảo lắm, nhưng cũng được", mẹ nói. Chúng
tôi cởi bỏ áo ngoài chỉ còn lại áo tắm. anh tôi nhào xuống
nước. Một người bán kem đi qua với một chiếc thùng thật to trên
vai: "Kem đây", người bán kem rao.
Kem, tôi nghĩ, ngay tại đây trên bãi biển!
Nhưng giá bao nhiêu nhỉ? Với mẹ, tốt hơn hết là phải biết giá
cả trước khi hỏi xin.
Người bán kem đã đi được nửa đường từ
dưới bãi lên trên lối đi. Tôi chạy theo sau, len lỏi chạy vòng và
chen qua đám đông, hất cả cát. Cuối cùng tôi đã đuổi kịp
người bán kem và kéo ống tay áo của ông. "Bao nhiêu một chiếc
hả ông". "Kem đặc biệt cho cháu là mười xu".
"Mười xu! Trên phố chỉ có 5 xu thôi". "Nhưng đây đâu
phải là trên phố, đây là bãi biển mà cháu"
Mẹ chẳng bao giờ tiêu 10 xu cho một que kem. Thất vọng,
tôi cúi đầu và bước đi về chỗ tấm bạt của mình. Từng người
và từng tấm bạt trên bãi cát đều khác nhau, tuy nhiên mọi
người và mọi thứ dường như giống nhau. Có hàng ngàn người đi
bộ, chạy , đứng, ngồi, ném những quả bóng_ Tôi cố nhìn xuyên qua
những khoảng trống giữa họ nhưng tôi không thể nhìn thấy anh tôi
và mẹ.
"Nếu con bị lạc," mẹ đã bảo tôi "hãy đi
đến chỗ lần cuối cùng chúng ta ngồi với nhau và đợi ở
đó"
Chỗ cuối cùng đó là tấm bạt của chúng tôi. Nhưng
nó ở đâu? Có ai thấy không? Tôi có thể hỏi người lạ không
khi mẹ bảo không bao giờ được làm như thế? Tôi hãi hùng khi nghĩ
đến một tình huống thật tồi tệ: Điều gì sẽ xảy ra nếu tôi
không bao giờ gặp lại mẹ lần nữa? Tôi bắt đầu run rẩy.
Tôi nhìn thấy chiếc cầu thang gỗ phía bên trái, có
lẽ chúng tôi đã theo lối đó đi xuống bãi biển. Thế nhưng rồi
tôi lại thấy vô khối các cầu thang nằm theo mọi hướng.
Tôi chạy từ tấm bạt này đến tấm bạt khác nước
mắt chảy ròng ròng trên má. Đôi chân tôi cháy bỏng vì cát
nóng.
Bỗng nhiên tôi thấy mình đang ở trên những bậc
thang, tôi quyết định dừng lại. Nhưng những bậc thang cũng nóng như
cát vì vậy tôi chạy xuống bóng mát ở bên dưới lối đi bằng
gỗ.
Khi tôi đứng ngây như phỗng ở đó, tôi nhớ lại
tất cả mọi điều tôi đã từng làm với mẹ, những lần đi lễ
nhà thờ, tản bộ trong công viên hoặc lắng nghe radio. Ý nghĩ không
bao giờ nhìn thấy mẹ lần nữa đã làm nhói tim tôi. Khi khóc, tôi
nghĩ: Mẹ ơi, con hứa sẽ ngoan nếu như mẹ trở về với con.
Thế rồi, tôi thấy mẹ. Mẹ đang nắm tay Billi, mặt cau
có và mắt bừng bừng. "Mẹ!"tôi hét vang.
Mẹ dừng lại, vẻ nghiêm nghị, ánh mắt nghiêm khắc
bắt đầu dịu đi. Mẹ đã nhìn thấy tôi khi tôi chạy trong nắng nóng,
và tôi nhìn thấy nụ cười nở dần trên khuôn mặt mẹ mà tôi
không bao giờ quên được _ một nụ cười thuần hậu của sự độ
lượng bao dung và mừng rỡ. Tôi ôm chầm lấy mẹ. Nụ cười
dường như muốn nói. "Cuối cùng mẹ đã tìm thấy con" . Mẹ
như ngập trong hạnh phúc khi dang vòng tay đón lấy tôi đang chạy đến
mẹ. Thật xúc động biết bao_ thậm chí ngay lúc này, khi nhớ lại nụ
cười của mẹ, dù đã quá nhiều năm trôi qua sau đó.
Thế nhưng, từ đó về sau, càng lúc càng hiếm lý do
để mẹ cười bởi vì cuộc sống của mẹ không còn tươi sáng khi
chúng tôi lớn hơn. Và tôi là một trong những gánh nặng chính mà
mẹ phải mang.
Gia đình tôi phải chịu một cú đòn chí mạng. Cha tôi,
một tài xế xe tải, từng là một người đàn ông khỏe mạnh, cho
đến một ngày, không thể hiểu nổi, cuộc đời cha tôi đã thay
đổi. Mẹ trở về nhà và nhìn thấy cha đang ngồi trên ghế, cứng
đơ như thể được đúc trong thạch cao. Cha không thể nói hay cử
động được. Cha tôi bị mắc chứng bệnh rối loạn tâm lý nặng,
và cha đã được đưa vào viện tâm thần, nơi cha đã sống những
ngày còn lại của cuộc đời.
Mẹ tôi gây dựng cho tôi và Billy bằng mọi cách tốt
nhất mà bà có thể làm, tìm những công việc lặt vặt để kiếm
thêm tiền. Vậy mà không có ngày nào tôi không cầu nguyện cho bố
tôi hết bệnh trở về. Không có một người cha để nói cho tôi
biết tôi là ai, chỉ bảo tôi phải hành động như thế nào và đang
kỳ vọng điều gì nơi tôi. Tôi cảm thấy bơ vơ, giống như ngày bị
lạc trên bãi biển. Tuy nhiên, lần này, tôi đã lạc lõng nhiều
năm trời.
Tôi tìm kiếm hình dáng một người cha và dễ dàng
lạc vào trong đám du côn ở khu đông Nữu Ước. Người ta sợ
chúng. Chúng có thể đánh nhau vì một lời vô tình hay một cái
liếc mắt bóng gió. Chúng ăn cắp nhứng gì chúng muốn. Tôi muốn
giống chúng, thế là tôi được chúng thích và chấp nhận.
Một ngày nọ, tôi tót lên một chiếc xe ăn cắp cùng
với một gã tên Jimmy, ngày khác tôi đánh lộn với thằng Vinny vì
nó không thích tôi "đá lông nheo" với con bồ của nó. Tiếp
theo đó, tôi đã hút một điếu cần sa dài chuếnh choáng với một
thằng tên Frankie.
Trong khi đó, ở trường, tôi luôn làm giáo viên
bực tức. Tôi nói chuyện huyên thuyên. Tôi vẽ lung tung trong lớp.
Khi tôi 14 tuổi, một cô giáo đến nhà gặp mẹ tôi: "Em nó
không đi học hơn 2 tháng nay rồi"
Mẹ nhìn tôi, nhận ra rằng tôi đã nói dối mẹ mỗi
buổi sáng suốt ngần ấy thời gian. Tôi thấy một giọt lệ lớn dần
nơi khóe mắt mẹ, nhưng tôi biết mẹ sẽ không khóc. Không thể khóc
ở đó, trước mặt một người lạ.
Một ngày không lâu sau đó, tôi đứng trước thềm
cửa với mẹ, thấy 2 viên cảnh sát chạy vào khu nhà bên cạnh và
dẫn ra một thằng bé tên Pinhead. Nó chỉ mới 16 tuổi nhưng đã tham
gia vào vụ cướp. Mẹ nó bước lầm lũi theo sau.
Mẹ gần như rơi lệ khi nhìn người phụ nữ vô phúc
ấy. Rồi mẹ thở dài, ngước lên trời và nói như nói với chính
mình: "Thượng đế đã quá khắt khe với các bà mẹ, khi ban
phát và mang đi những đứa trẻ".
Trong khi tôi là nguyên nhân những đau khổ của mẹ
thế mà mẹ chẳng nhận được ở tôi một lời nào xin lỗi. Tôi
cũng không chịu rời bỏ con đường của mình. Cuối cùng vì trốn
học thường xuyên nên tôi đã nghỉ học ở tuổi 15.
Chẳng bao lâu tôi đã góp cho gia đình số tiền ít ỏi
nhận được từ công việc phân phối hoa cho một nhà trồng hoa và
tân trang đồ đạc cho một người bán đồ cũ.
Vậy mà, nhiều đêm tôi đã không trở về nhà. Tôi
thường xuyên bê trễ công việc. Vài lần tôi say rượu và phá
phách nhà cửa. Một người hàng xóm nói với mẹ là tôi dùng
hê-rô-in. Nhiều lần, những hành động của tôi làm cho mẹ lo lắng
và khổ sở. Vậy mà mẹ luôn ở bên cạnh tôi. "Con hiểu mọi
việc hơn mẹ, con có thể làm được tốt hơn". Mẹ nói.
Thế rồi một ngày khi tôi 16 tuổi, tôi đánh lộn và
bị bắt. Mẹ đã van nài một người hàng xóm là luật sư can thiệp
mà không tốn tiền. Luật sư nói với thẩm phán rằng tôi muốn
đăng lính và viên thẩm phán cho qua mọi việc.
Đó là một dịp may cho tôi, vì tôi đã xa rời
được môi trường đầy cạm bẫy và bước vào một thế giới
của kỷ luật và trách nhiệm hẳn hòi. Suốt ba năm trong quân ngũ,
tôi đã có thời gian kiểm điểm lại đời mình, những ý nghĩ của
tôi luôn hướng về mẹ.
Cuối cùng, bình minh cũng soi sáng đời tôi, sau khi
tôi đã gây ra cho mẹ biết bao nhiêu lần nhói tim_ và quá ít ỏi
lần tôi cảm thông với hoàn cảnh thống khổ và sự chịu đựng
của mẹ. Những thử thách tàn nhẫn mà mẹ đã đương đầu lại
tái hiện trong tôi.
Khi cha tôi rời nhà, hơn cả tôi, mẹ đã phải chịu
nỗi cô đơn cùng cực. Không có một vật dụng, tài sản nào trong
nhà mà không ghi dấu của cuộc hôn nhân đầy hứa hẹn, chứa
đựng những hồi ức của thời son trẻ. Và khi phải lao động cật
lực, mẹ vẫn ngẩng cao đầu và truyền đạt cho tôi một nhân sinh
quan _ một trăm tia sáng nhỏ đã dẫn lối đi xuyên suốt con đường
đời. Mỗi tuần mẹ mang một đống sách từ thư viện về và đọc
cho chúng tôi nghe. Mẹ dạy cho chúng tôi những bài học bà đã học
được khi trưởng thành trong Thế chiến thứ nhất. Những bài học
của mẹ chỉ là những câu nói đơn giản nhưng đầy sâu sắc.
"Hãy trung thực, và hãy mặc chiếc áo sạch", mẹ thường
nói thế bất cứ khi nào có sự bất đồng nảy sinh. "Sự trung
thực sẽ được ghi vào trong cuốn sổ cuối cùng và giá trị nhất
trước cửa thiên đàng đấy"
"Và nhớ là" mẹ thêm vào, "họ sẽ luôn
luôn nghĩ tốt hơn về con khi con mặc chiếc áo sạch sẽ."
Mẹ không mong muốn gì hơn là tôi và anh tôi trở
thành những người đàn ông đàng hoàng và trách nhiệm. Nhưng tôi
đã nổi loạn và coi thường những ước mơ của mẹ. Cuối cùng,
gần như quá muộn, tôi đã biết xấu hổ.
Nhiều năm trôi qua, tôi lại trở về căn hộ ở
Nữu Ước. Tôi biết mình sẽ không sa ngã với những người xấu,
dù vậy tôi cũng không dám chắc mình sẽ tiến đến đâu. Mẹ rất
lo lắng cho tôi.
Một ngày nọ khi thấy bản thông báo tuyển người
của Sở Cứu Hỏa. thành phố Nữu Ước, tôi đã nộp đơn. Nơi
tôi ở, việc trở thành một viên chức cảnh sát hay là lính cứu
hỏa được ghi dấu như một thành tựu rực rỡ và đầy ý nghĩa
của xã hội. Đối với tôi, đó là một cơ hội thực sự bắt
đầu trong đời. Tôi tự hỏi không biết mình có đạt được hay
không nhưng tôi biết rằng đây là lúc phải cố gắng.
"Chúc con may mắn", mẹ nói, đó là điều mẹ
thường nói bất cứ khi nào tôi ra ngoài. Nhưng lần này mẹ thêm
vào "Hãy tập trung chú ý, con nhé"
Tôi đã chú ý. Không lâu sau đó tôi được thấy
mình trong hội trường của một toà nhà, là một trong nhóm gồm 200
người, chúng tôi giơ tay cao tuyên thệ. Mẹ đang ngồi dưới những
dãy ghế phía sau, thỉnh thoảng tôi lại quay ra sau để nháy mắt với
mẹ. Mỗi người chúng tôi được bước lên phía trước và nhận
phù hiệu.
Khi về chỗ, tôi giơ phù hiệu của mình cho mẹ thấy.
Thật là kỳ diệu, nụ cười hạnh phúc mà tôi đã không bao giờ
thấy lại từ cái ngày trên bờ biển, giờ đây lại xuất hiện.
Nụ cười rạng rỡ đã bao trùm lấy mẹ, xóa tan đi nỗi buồn đau,
và lần này nó nói rằng "Cuối cùng, con đã tìm thấy được
chính mình". Vào cái giây phút ấy trông mẹ như thể chưa hề
biết đến thất vọng trong đời.
Từ đó về sau còn có thật nhiều ngày hạnh phúc cho
mẹ, đó là ngày anh tôi tốt nghiệp đại học, tôi nhận bằng tốt
nghiệp, sự ra đời của những đứa cháu. Nhưng tôi vẫn không bao
giờ thấy được nụ cười đó nữa, tôi nghĩ rằng mình biết lý
do tại sao.
Khi mẹ ngồi ở hàng ghế khán giả vào ngày tôi
được bổ nhiệm vào đội cứu hỏa, mẹ biết rằng, cuối cùng tôi
đã bước hẳn vào đời, với những bước đi vững chắc. Đó
là một nụ cười dành cho cả cuộc đời, nụ cười đó đã nói:
"Sứ mệnh của mẹ cuối cùng đã hoàn thành"
Dịch từ Reader’s Digest
11/2000
Nhị Tường dịch
