| ...... ... |
. |
THIỀN VỚI VŨ
ĐẠO CHĂM
Thông Thanh Khánh
---o0o---
Nếu
có dịp tiếp xúc với văn hoá Chăm thì bất cứ góc độ nào, ta điều bắt gặp
được nét nghệ thuật truyền thống đặc sắc của vũ đạo. Có thể nó, nghệ thuật
truyền thống được thể hiện một cách đầy đủ nhưng tình cảm cũng như quan
niệm thẩm mỹ của cộng đồng vốn chịu nhiều chi phối của nền văn hoá Ấn Độ.
Vũ đạo ở đây có một sức hút và chi phối một cách tích cực trong cuộc sống
tinh thần, một sức sống mãnh liệt của cộng đồng vốn đã được ăn sâu vào tâm
hồn của mỗi con người ngay khi còn tấm bé. Đề cập đến Vũ đạo, các sách, ở
các thế kỷIV như An Nam Chi Lược, thế kỷ XV như Đại Việt Sử Ký, thế kỷ XIX
như Giám Khâm Định Việc Sử Thông Giám Cương Mục, đã có những ghi chép hết
sức quan trọng. Vũ đạo ở đây còn nâng lên thành một nghệ thuật hàng đầu
trong cuộc sống tinh thần, tôn giáo – một khả năng truyền tải tín hiệu của
cái đẹp đến khắp tất cả mọi người, làm say đắm biết bao tâm hồn yêu mến
nghệ thuật. Lại nữa,ta hãy để tâm hồn thật lắng trong mỗi lần thưởng thức
các động tác trong Vũ đạo, ta sẽ bắt gặp một hơi thở thiền đang được các
nghệ sĩ Vũ đạo lay chuyển từ đôi bàn tay tài hoa biến hoá thành những động
tác đặc biệt. Thật vậy, nếu như trà đạo là sự giản dị mang tính sơ khai,
nghệ thuật bắn cung, đấu kiếm của võ sĩ đạo đòi hỏi tính nguyên tắc, tập
trung cao trong mõi động tác, được phát huy phổ biến ở Nhật Bản, thì với
Vũ đạo Chăm, những động tác luân chuyển, các tư thế trong các bài vũ là
mức công án tối càn thiết, giúp cho những người đâng thưởng thức bước vào
chiều sâu của sự suy tưởng. Vũ đạo và âm nhạc là cặp song sinh không thể
tách rời nhau, âm nhạc đưa tâm hồn tha nhân bước vào sự tìm kiếm thực thụ…
Tiếng kèn Saranai hướng dẫn, trống ghi – năng thúc gijuc, dù bận bịu lo
toan đến đâu đi nữa, mỗi chúng ta đều say mê nhập cuộc trong sự tĩnh lặng
!
Ta hãy quan sát nghệ
thuật điêu khắc tượng Vũ nữ Trà Kiệu ở giai đoạn thế kỷ XIV - XVII, và
tượng Bồ Tát (Avalokitesvara) ở thế kỷ XV để thấy rõ hơn điều đó. Với quần
thể tượng Vũ nữ Trà Kiệu được các nghệ sĩ Chăm thổi vào những luồng tư
tưởng, mà âm hưởng của nóa vẫn là sự tìm ẩn của dấu ấn thiền. Chẳng hạn
với tư thế đứng ở đay, dáng ddwsnfgs của vũ nữ thgwowfng là dạng nghiêng,
chân tạo thành hình lá nhĩ, bàn chân trái đưa cao, các ngón chân chụm lại
hướng về phía trước tạo thành một góc độ cân đối hoàn chỉnh. Quần thể
tượng Bồ Tát ở đây, tiêu biểu là tượng Bồ Tát được tìm thấy ở Phan Thiết,
hiện được trưng bày ở Bảo tàng Lịch sử thành phố Hồ Chí Minh mang ký hiệu
BTLS.591. Tượng được kết cấu theo thế đứng nghiêng, chân phải đưa về phía
trước, chân trái đứng thế thẳng, nghiêng mình theo cánh tay trái, lòng bàn
tay cầm vòng, tay phải từ vai đến khuỷu tay buông thẳng, từ khuỷu tay đến
cổ tay đưa lên, lòng bàn tay cầm hoa sen. Với khuôn mặt biểu thị là Bồ Tát
đang chìm đắm trong suy tưởng. Với tư thế này vẫn không thoát ra được
phong cách tượng vũ nữ Trà Kiệu. Tới đây, ta có thể cho thất rằng âm hưởng
của nghệ thuật vũ điệu đã có một sức hút mãnh liệt và dường như thấm sâu
vào trong tư tưởng của nghệ sĩ Chămpa lúc đương thời, tư tưởng Phật giáo
Đại thừa được xem như là một chất xúc tác mạnh mẽ, góp phần vào sự kiến
tạo nên một nghệ thuật vũ đạo đặc sắc, qua đó chúng ta còn tìm thấy nét
phảng phất của một tinh thần Duy ma độc đáo đang tìm ẩn. Vũ đạo Campuchia
của người Khmer ngược lại, mang sắc thái sâu đậm của nghệ thuật Riêm Kê,
một dị bản của trường ca Ramayana thiên về sự mô tả tính cách nhân vật,
cầu kỳ trong các động tác vũ và đòi hỏi sự ppối cảnh cao. Ngược lại với Vũ
đạo Chăm, một nét tương đồng gần như Trà đạo là tuy xuất phát từ tính cách
cộng đồng qua âm hưởng nghệ thuật trường ca Ramayana của Ấn Độ, nghệ sĩ
Chăm qua tư tưởng phật giáo Đ ại thừa, đã loại bỏ hoàn toàn những vướng
chấp mà ta thường thấy hầu như ở các nghệ thuật vũ đạo Đông Nam Á. Chỉ
bằng các động tác bình thường nhất của người Vũ đạo với một không gian đơn
sơ nhất, thậm chí như đố chỉ là một không gian trống rỗng nghèo nàn, mà Vũ
đạo Chăm có thể lay chuyển tâm hồn tha nhân tìm đến một sự thăng hoa thực
thụ trong bản thể “ chơn như” của mỗi hành giả đang bước theo con đường
thiền định.
---o0o---
Trình bày: Nhị Tường
Cập nhật: 01-06-2004
|
|
