TẢN MẠN VỀ HIỆN TƯỢNG TOÀN CẦU HÓA
ĐỂ GÓP Ý VỀ VẤN ĐỀ ĐÀO TẠO CẤP ĐẠI HỌC
TẠI VIỆT NAM
MINH ĐỖ
--o0o--
Trong
bài viết Hai Mươi Lăm Năm, Một
Chặng Đường Đại Học đăng trên báo Sài Gòn
Giải Phóng số ra ngày 14-4-2000, tác giả Nguyễn Quang Điễn
cho biết hiện nay nước ta có khoảng 190 trường Đại học và
Cao đẳng, và trên 200 Viện Nghiên cứu. Dù đây chưa phải là
một tỉ lệ lớn trên tổng số sinh viên toàn quốc, nhưng
con số đó cũng là một điều đáng phấn khởi trong lãnh
vực đào tạo và giáo dục. Tuy nhiên, điều tôi quan tâm hơn
cả là tình trạng các ngành nghề được dạy/học tại các
cơ sở giáo dục nầy khá hạn chế, và tác đôông tiêu cực
của tình trạng hạn chế đó trên xã hội nước ta ở tầng
vĩ mô trong một tương lai không xa.
Thật
sự ngạc nhiên vì sự hạn chế rất đáng quan ngại đó
trong khung cảnh toàn cầu hóa hiện nay nên tôi xin được
giới thiệu và góp ý về sự cần thiết và tầm quan trọng
của một vài ngành nghề đặc biệt ở cấp Đại học và
Cao đẳng, và đang được dạy/học tại tiểu bang California.
Những ngành nghề nầy đa số đã không được đưa vào học
trình cấp đại học nước ta, hoặc nếu có thì cũng không
được giới lãnh đạo giáo dục nước ta quan tâm đúng mức.
Và tôi chọn California làm mẫu hình quy chiếu vì bang nầy là
cường quốc kinh tế thứ bảy trên thế giới (tính theo
Tổng sản lượng Quốc gia) và có một hệ thống giáo dục
tiến bộ nhất nước Mỹ về nội dung học trình (Curriculum)
và về số lượng luận án tiến sĩ các ngành đặc biệt
được bảo vệ hàng năm.
Ngoài ra, những suy nghiệm trong bài viết nầy còn xuất phát
từ cảm nhận bi quan về một mối nguy cơ đang đe dọa nước
ta, đó là một phần của tuổi trẽ Việt Nam có vẽ như đang
trở thành nạn nhân bị động của hiện tượng gọi là
“toàn cầu hóa”, một xu thế quốc tế đang, lúc thì công
khai lúc thì tiềm ẩn, tìm cách khuynh loát và làm ô nhiễm
quốc sách Công nghiệp hóa và Hiện đại hóa mà nước ta đang
tiến hành. Cảm nhận đó, dĩ nhiên, tuy không có cơ sở khoa
học nhưng lại đến từ những quan sát khách quan và cọ xát
thực tế khi, từ bên nầy bờ Thái Bình dương, trông về quê
mẹ mà ruột đau chín chìu về sự hao mòn của tình tự quê
hương và đạo lý dân tộc trong phong cách và xử thế của
một số lượng càng ngày càng nhiều của tuổi trẽ Việt
Nam tại các đô thị.
Đã
có rất nhiều nghiên cứu sâu sắc và quy mô về ý đồ và tác
hại của giòng chảy kinh tế Bắc-Nam (trong những thập niên
50’ đến 80’) và cơn lốc Toàn Cầu hóa (kể từ khi Tổng
thống Mỹ George Bush dùng cụm từ “Trật tự mới” trong
diễn văn nhậm chức). Hầu hết những nghiên cứu lương
thiện và nghiêm túc nầy đều cùng đồng ý với nhau về ba
kết luận:
1-
Toàn
cầu hóa là một chiến lược đa diện do Mỹ chủ trương, lãnh
đạo và khống chế.
2-
Toàn cầu hóa tuy chủ yếu lấy kinh tế làm cơ sở vận động
nhưng cứu cánh là lãnh vực văn hóa, nhằm xiễn dương và áp
đặt một lối sống lấy các giá trị văn minh Mỹ làm
chuẩn.
3-
Toàn cầu hóa là một hình thái xâm lăng mới của hậu duệ
nền văn minh Hy Lạp-La Mã, mà chiến lược hữu hiệu nhất
để chống trả và chiến thắng là vận dụng và phát huy
nội lực văn hóa đặc thù của từng dân tộc, thể hiện
qua nội dung giáo dục của từng quốc gia.
Thật
vậy, cho đến nay và tại các nước nghèo đang phát triển,
ngoài những giao lưu kinh tế mà kết quả là để xây dựng cơ
sở vật chất hào nhoáng cho quốc gia và bảo đảm các nhu
yếu phẩm tối thiểu cho người dân, ở tâòng vĩ mô, chúng
ta thấy gi` ?
A-
Toàn cầu hóa đang biến các nước nghèo đang phát
triển trở thành một ngôi chợ (thị trường) bát nháo mà đầu
nậu là các nước giàu đến mua nhân công rẽ, khai thác tài
nguyên thô, và bán sản phẩm, do đó bán luôn một nếp sống
mới. Cụm từ nổi tiếng “văn hóa CocaCola” mô tả đầy
đủ quan hệ vận động chặt chẻ giữa sản phẩm vật
chất tiêu dùng và tác động tâm lý của nó trên người tiêu
thụ trong chiến lược toàn cầu hóa của Mỹ. Quen nghe nhạc
của Madonna thì khó mà tìm được giá trị nghệ thuật của
điệu lý Chim Quyên, cứ nấu ăn bằng nồi cơm điện mãi thì
khó mà chia sẻ được giá trị lao động ẩn tàng trong từng
hạt lúa, phải phục vụ hoài cho du khách nước ngoài thì
khó mà truy tâòm được lý do sâu đậm nhất vì sao ta phải
kiêu hãnh là người Việt Nam… Trọng ngoại, rồi vọng
ngoại, trở thành một xu thế thời thượng trên chính quê hương
anh hùng của mình !
B-
Toàn cầu hóa
đang biến các nước nghèo đang phát triển trở thành một thùng
rác khổng lồ để các nước giàu tuôn vào đó các loại
sản phẩm độc hại trong xứ họ (như thuốc lá, bia rượu,
hóa chất trong thực phẩm, keo xịt tóc, thuốc gội đầu),
vất vào đó các công nghệ mà nước họ đã phế thải
hoặc không dám dùng (như lọc dầu, luyện kim, mạ kim loại,
biến chế khí đốt, khai thác cây rừng), ném vào đó các
tệ đoan xã hội đang làm điêu đứng nước họ (như bệnh
Aids, kinh doanh thú vật hiếm, tự do tình dục, khai thác
lao động vị thành niên)… Sinh lực dân tộc bị tổn thương
nhưng không phương cách chữa trị vì áp lực nặng nề của
miếng cơm manh áo, các nước nghèo như kẻ sống sót giữa đại
dương mênh mông, chỉ biết tiếp tục uống nước biển để
khỏi chết khát !
C-
Toàn cầu hóa
đang đe dọa độc lập kinh tế (do đó chủ quyền chính trị)
của các nước nghèo đang phát triển. Khi nền kinh tế quốc
gia phụ thuộc quá nhiều vào quan hệ ngoại thương và xem đó
là động lực chính để phát triển, thì mỗi quyết định
chiến lược của các tập đoàn tài phiệt nước ngoài chính
là một thanh gươm Damocles đang lủng lẳng treo trên đầu.
Khủng hoảng tài chính vùng Đông và Đông Nam Á không làm suy
suyển được sức mạnh kinh tế của Mỹ (ngược lại, còn làm
cho nó mạnh thêm), nhưng một cơn sồi sụt của thị trường
chứng khoán New York, hay một cuộc đình công dài ngày của US
Steel, có thể làm kiệt lực chính sách phát triển Công
nghiệp nặng của một quốc gia, kéo theo những xáo trộn xã
hội và chính trị không lường được !
Lẽ
dĩ nhiên, nước ta chưa nhận chịu những tác hại đó một cách
trầm trọng, nhưng có vẽ như chúng ta cũng chưa đủ cảnh giác
để ý thức được hết mặt trái của hiện tượng Toàn
cầu hóa, hầu thiết kế ra được chiến lược đúng đắn
để đối phó hữu hiệu. Cứ nghe tiếng than não nuột của
những nhà làm chính sách nước ta khi thấy con số FDI (Đầu
tư trực tiếp từ nước ngoài) tuột giốc, cứ nhìn hàng hàng
lớp lớp sinh viên tấp nập ghi danh vào các kỳ thi tuyển
sinh và chiêu sinh cho các bộ môn phục vụ ngành ngoại thương,
cứ ngắm những cao ốc tráng lệ được xây cất để cung
ứng cho các văn phòng đại diện thương mải nước ngoài…,
và mặt khác, cứ thử đọc cuộc tranh luận sôi nổi về giá
trị văn hóa của các chiếc cầu khỉ trên sông lạch miền
Nam, … thì sẽ thấy sự hồ hởi vô trách nhiệm và thiếu sáng
suốt của khuynh hướng xem sự kiện kinh tế Việt Nam được
toàn cầu hóa là một giải pháp tích cực nhất để biến ước
mơ “dân giàu nước mạnh” thành hiện thực. Có điều không
biết đã có ai làm rõ nghĩa được thế nào là “giàu”
thực, thế nào là “mạnh” thực của một quốc gia, của
một dân tộc chưa nhỉ !
Cũng lẽ dĩ nhiên là nước ta có điều kiện lịch sử khác
với các nước khác trên thế giới, khi mà nhu cầu phát
triển kinh tế, sau hơn nửa thế kỷ hy sinh tất cả để
chống ngoại xâm dành độc lập, là ưu tiên hàng đầu của
mọi ưu tiên. Và Toàn cầu hóa đang là luật chơi bất khả
kháng trên bàn cờ thế giới. Nhưng sau 15 năm đổi mới để
mở cửa và làm bạn với mọi người, ngoài những con số
thống kê kinh tế và xã hội, không biết có ai đã toàn
diện tính sổ lại xem ta “được” gì và “mất” gì, “được”
nhiều hay “mất” nhiều ? Chúng ta không theo một chủ nghĩa
dân tộc hẹp hòi, nhưng chúng ta cũng cần phải biết đâu là
bản sắc gốc rễ bất biến (làm cho ta khác với gần 200
quốc gia khác trên thế giới) và đâu là ngọn ngành có thể
tỏa ra đón nhận và giao lưu với bất kỳ trào lưu nào của
thời đại.
Chính
sách giáo dục và đào tạo của nước ta chính là vũ khí đa
năng và hữu hiệu nhất để vừa thủ vừa công, thì vẫn đang
dò dẫm tìm một đường hướng chủ đạo đúng đắn, vẫn
được tài trợ bởi một tỉ lệ ngân sách quốc gia thấp
nhất trong vùng Đông Nam Á, và vẫn cứ mỗi độ cuối Hè,
lại vọng lên tiếng kêu gào cải tổ của sinh viên, giáo
chức và phụ huynh.
Cho nên, từ ba kết luận và ba hệ quả nói trên, và nhìn vào
chính sách giáo dục và đào tạo nước ta (đặc biệt trong lãnh
vực ngành nghề được giãng dạy ở cấp đại học), tôi không
thể không lấy làm lo âu. Vì vậy, tôi xin đề nghị hai quan
điểm chỉ hướng có tính triết học, làm cơ sở cho cứu cánh
giáo dục nước ta. Hai quan điểm đó chẳng xa lạ gì với dân
ta, nhưng lại đang được giới trí thức và đại học của
các nước nạn nhân của hiện tượng Toàn cầu hóa trên
thế giới hân hoan khám phá để ứng dụng:
Thứ nhất là thuyết Trùng trùng Duyên
khởi trong Lý Duyên sinh của nhà Chùa, được quấn
bện chặt chẻ trong tương quan “cái nầy có là vì cái
kia có”. Thuộc tính quan trọng của quan niệm nầy là “cùng
nhau và bằng nhau”, hoàn toàn ngược lại chủ trương đấu
tranh một mất một còn để sinh tồn của triết lý Tây phương
(mà cạnh tranh sát phạt nhau trong thị trường kinh tế để làm
giàu là một ví dụ điển hình). Xã hội chỉ có thể tồn
tại và phát triển nếu mọi thành viên của xã hội đó cùng
nhau tồn tại và phát triển bằng nhau. Chỉ một số lãnh
vực, một số thành phần, một số ngành nghề được ưu tiên
“tiến lên” thì xã hội đó chưa thể gọi là tiến được.
Từ đó, nếu chính sách đào tạo và nhân dụng chỉ nhằm ưu
tiên phục vụ cho một số ngành nghề, cho một số lãnh vực
và cho một số thành phần sinh viên thì chính sách đó sẽ
mất quân bằng (cho toàn thể xã hội) và khó tồn tại (vì
những “cái kia” không được “co’” một cách tương
xứng).
Thứ nhì, cũng của nhà Chùa, là Từ
bi trong nghĩa rộng lớn và tích cực nhất của nó là
Cho vui và Cứu khổ trong mối tương quan đa chiều. Triết lý
nhà Phật không lấy con người làm trung tâm để thiên nhiên
và các sinh vật khác phải phục vụ. Mọi vật (con người, sông
núi, muông thú, …) đều bình đẵng và dung thông với nhau mà
tồn tại, cùng cho nhau niềm vui, cùng cứu nhau khỏi khổ.
Bảo vệ và trân trọng toàn hệ sinh thái không phải vì chúng
quan hệ mật thiết đến sinh diệt của chúng ta mà chính vì
chúng cũng có đời sống như chúng ta, hữu sinh hữu diệt (sông
cạn núi mòn), hữu giác hữu tình (ngày mai em đi, biễn nhớ
tên em gọi về, đồi núi nghiêng nghiêng đợi chờ, sỏi đá
trông em từng giờ…). Xã hội chỉ có thể tồn tại và phát
triển khi hệ sinh thái mà nó đang chung sống cho nó niềm vui
và cứu nó khỏi khổ. Nghĩa là các thành viên của xã hội
đó phải biết và hiểu cặn kẽ hệ sinh thái, làm gì thì nó
vui, làm gì thì nó khổ. “Hiểu và biết cặn kẽ” bằng
một triết lý giáo dục lấy từ bi làm động lực, thông qua
một chính sách giáo dục mà thiên nhiên cũng là đối tượng
nghiên cứu và trân trọng không kém phần quan trọng như nghiên
cứu và trân trọng con người hay các ngành nghề khác nhằm
phục vụ con người và xã hội.
Cần
phải nói rõ rằng tôi cảm thông và chia sẽ nhu cầu và
áp lực kinh tế trong xã hội nước ta. Nhưng tôi cũng bị
cọ xát và được chứng nghiệm cái giá to lớn nước Mỹ đang
phải trảử vì sai lầm trong chính sách đào tạo và giáo
dục nhân danh nhu cầu phát triễn kinh tế từ mấy thập niên
trước. Tại nước ta hiện nay, Tin học, Ngoại ngữ, và Kinh
tế tài chính đang là những nhu cầu lớn nhất trong thị trường
nhân dụng, do đó đang là ba ngành học bảo đảm chắc chắn
nhất miếng cơm manh áo cho một sinh viên mới ra trường. Từ
đó, chúng trở thành trọng điểm đào tạo trong chiến lược
giáo dục để đáp ứng các chính sách phát triển quốc gia.
Nhưng có thật Tin học, Ngoại ngữ và Kinh tế Tài chính, ngay
cả trong giai đoạn này, có tầm quan trọng áp đảo hết các
ngành nghề khác trong sinh hoạt quốc gia và đời sống dân
tộc không ? Có thật đó là những công cụ hữu hiệu nhất
để bảo vệ độc lập kinh tế và căn cước văn hóa cho
Tổ quốc trước cơn lốc Toàn cầu hóa quyến rũ không ? Chúng
là phên dậu quốc gia hay con ngựa gổ thành Troie của đạo
binh ngoại nhập ? Còn những ngành nghề khác thì sao ? Chúng
ta thử lấy một số đặc tính trong triết lý và hệ thống
giáo dục của bang California như một trường hợp mẩu để
suy nghiệm.
Ngoài
các yếu tố cổ điển không thể không có đã đóng góp cho
sự thịnh vượng của bang, California còn có một đặc điểm
mà các bang khác không có là vai trò rường cột của giáo
dục trong đời sống kinh tế và xã hội của bang. Cụ thể,
chiến lược giáo dục và đào tạo của bang được đặt cơ
sở trên bốn nguyên tắc chỉ hướng rất đơn giản mà lại
rất hữu hiệu: Khai phóng, Thực dụng, Đại chúng, và Đồng
bộ. Hầu như đại học của bất kỳ nước nào cũng chung
chung có ba nguyên tắc đầu, nhưng chính nguyên tắc thứ tư (Đồng
bộ) đã làm cho đại học California khác với các hệ thống
đại học khác. “Đồng bộ” để không một hình thái sinh
hoạt nào của xã hội bị bỏ quên, “đồng bộ” để không
một đối tượng nào của cấu trúc con người/thiên nhiên là
không được nghiên cứu, “đồng bộ” để không ngành
nghề nào là không được trọng đãi trong thị trường nhân
dụng, “đồng bộ” để mọi thành tố cấu tạo nên cộng
đồng xã hội tương tác một cách quân bằng, và “đồng
bộ” để tránh nguy cơ một bộ phận trong cấu trúc con người/thiên
nhiên bóc lột, áp đảo môôt/những bộ phận khác.
Chính vì thế mà trong kiến trúc ba tầng của hệ thống đại
học California (Đại học cộng đồng thành phố City college,
Đại học trung tầng cấp tiểu bang California State University
CSU, và Đại học cao tầng cấp tiểu bang University of
California UC), dù ở tầng nào thì nội dung học trình cũng có
những ngành học ít giá trị “nồi cơm manh áo” (theo quan
điểm của một số sinh viên nước ta) nhưng lại được đông
đảo sinh viên và xã hội California trân trọng.
Thử
lấy đại học UC Berkeley làm dẫn chứng. Trong năm 1999, trên
tổng số toàn thể sinh viên đăng ký theo học thì đông
nhất (42%) chọn các ngành Nhân văn Xã hội, 32% chọn
Khoa học tự nhiên và Môi trường Sinh thái, chỉ 20% chọn Điện
toán và Tin học, và ít nhất (6%) là các ngành Kinh tế Tài chánh.
Sự phân bố nầy đã làm cho UC Berkeley trở thành một định
chế giáo dục xuất sắc và cấp tiến, đào tạo không biết
bao nhiêu nhân tài trong nhiều lãnh vực khác nhau để đóng góp
cho sự tiến bộ của nước Mỹ nói riêng và nhân loại nói
chung. Do đó mà ta không ngạc nhiên khi ban giảng huấn của UC
Berkeley thu hút được nhiều giáo sư được giải Nobel nhất,
và trong chiến tranh Việt Nam, sinh viên Berkeley đã phất ngọn
cờ tiền phong chống sự hủy diệt của chiến tranh tại
Việt Nam cho phong trào sinh viên toàn thế giới.
Berkeley không phải là một biệt lệ, các trường đại học
khác tại California cũng có đầy ắp các môn học mà chắc
cả giáo sư lẫn sinh viên nước ta “chê” là phi kinh tế,
không thời thượng. Thử nhìn học trình của một số đại
học ở cả ba tầng, từ Bắc đến Nam California:
? Speech pathology & audiology, Anthropology, Counseling (CSU
Sacramento)
? Demography, Urban Design, Religious studies, Econometrics, Linguistics
(UC Berkeley)
? Environmental Toxicology, Avian science, Hydrology (UC Davis)
? Kinesiology, Criminology, Psychology, Sociology, Evolution, Ecology (CSU
Fresno)
? Health education, Sign language studies, Composition and language (Consumnes
River College)
? Atmospheric studies, Folklore and Mythology, Marine Science (UC Los
Angeles)
? Entomology, Plant pathology, Ethnic studies, Nematology (UC Riverside)
? Geology, Humanities, Food service management (Santa Ana College)
? Library science, Creative writing, Human development (Irvine Valley
College)
? Gerontology, Nutrition, Women studies, American Indian studies, Child
& Family development (CSU San Diego)
Một hiện tượng cần được ghi nhận ở đây là chính
quyền tiểu bang, cộng đồng xã hội, và giới giáo dục
của bang California không phải không đánh giá cao những ngành
học “hái ra tiền” nhiều và nhanh như Tin học, Kỹ
thuật, Tài chánh … nhưng, và đây là điều quan trọng, song
song với các ngành học đó, họ còn khuyến khích, động viên,
và tạo môi trường kinh tế xã hội thuận lợi cho đông đảo
sinh viên theo học các ngành có vẽ như “lạ lùng” đã
liệt kê ở trên.
Tính
“đồng bộ” đó thật ra thoát thai từ nỗi sợ hãi của
một người phù thủy bắt đầu thấy âm binh đang trở lại
khống chế và bịt lối tương lai. Thật vâôy, trong vòng lưới
thiên la địa võng hiện nay của hiện tượng “toàn cầu hóa”,
bất kỳ một con trùng vi tính (như con virus ILOVEYOU) cũng có
thể tự do ẩn náu trên siêu xa lộ tin học của bàn cờ
“toàn câòu hóa” để làm tê liệt hàng ngàn hệ thống vi
tính, gây trì trệ và khủng hoảng khắp thế giới. Cũng
trong thế giới đó, tiếng Anh đang trở thành ngôn ngữ
bắt buộc để thông tin và giao thương với nhau, nhưng vì
thế mà đang dâòn dần trở thành ngôn ngữ duy nhất của
tuổi trẽ, ngôn ngữ duy nhất của tương lai…Và làm khô
kiệt những ngôn ngữ khác, vốn là một trong những công cụ
hữu hiệu nhất để duy trì và phát triển các nền văn hóa
khác, các cách sống khác !
Khi lấy hai dẫn chứng nhỏ đó trong lãnh vực Tin học và Anh
ngữ để làm minh họa cho nguy cơ toàn cầu hóa, và đặt nó
trong khung sườn giáo dục của tiểu bang California, tôi chỉ
muốn nói lên một điều: Đã có những nhà nhân bản, những
nhà giáo dục, những người làm chính sách tại Mỹ thấy
rằng phát triển kinh tế không phải là tất cả, và để cho
quả địa cầu nầy được sạch và đẹp, để cho con người
sống hài hòa với nhau thì không phải là cứ “toàn cầu hóa”
theo kiểu Mỹ một cách đơn điệu như một trại lính, mà
phải có cái riêng trong cái chung, nghĩa là Hòa nhưng không Đồng,
Hội nhập nhưng không Hòa tan.
Mà để thực hiện được điều đó thì phải hiểu nhau,
phải biết nhau (To love is to Know, to Love is to Understand). Và
những môn học “hái không ra tiền” mà bang California đang
trân trọng và tìm cách xiễn dương như đã nói ở trên chính
là nằm trong chiến lược giáo dục “Know and Understand”
của họ. Biết và Hiểu con người, thiên nhiên, và cuộc
sống đa dạng.
Đó
là về phía phù thủy. Còn về phía “âm binh” thì không
phải âm binh nào cũng dại. Vương quốc Bhutan là trường
hợp của một dân tộc thông minh, và những nhà lảnh đạo
Bhutan là những người có tầm nhìn vượt thời đại. Nằm
thu mình ở phía Đông của rặng núi Hi Mã Lạp Sơn, giữa Tây
Tạng và An Độ, vương quốc nầy có diện tích bằng một
phần bảy của Việt Nam và được cai trị bởi một vị vua
công bằng, sáng suốt và yêu nước. Bhutan là nước duy nhất
trên thế giới theo chế độ Dân chủ Thần quyền (Democratic
Theology). Nhà Vua hội ý với dân để làm chính sách và nhờ
vậy cùng thấy được nguy cơ của hiện tượng “toàn cầu
hóa”. Từ đó, nhà Vua đã đưa ra những quốc sách tuy khắt
khe nhưng lại được lòng dân để bảo vệ sinh thái, bảo toàn
xã hội và xiễn dương văn hóa nước nhà. Nhờ vậy, Bhutan
vẫn phát triển được kinh tế mà người vẫn “sạch”, nước
không “dơ”.
Thử lấy chính sách du lịch của vương quốc nầy làm điển
hình khảo sát vì du khách (của thế kỹ thứ 21) là “con
vật” nói tiếng Anh nhiều nhất, tiêu đô-la nhiều nhất,
xả rác nhiều nhất, và dể khích động tinh thần vọng
ngoại nhất cho dân bản xứ. Ý thức được điều đó, cho nên
tuy Quỷ dự trữ ngoại tệ của quốc gia không nhiều và thu
nhập đầu người không cao, nhưng chính phủ Bhutan vẫn giới
hạn lượng du khách tối đa 5,000 người mỗi năm (so với
170,000 du khách đến Việt Nam chỉ trong bốn tháng đầu tiên
của năm nay). Năm ngàn người nầy phải được mời mới đến,
và phải đăng ký theo những tours du lịch văn hóa quy định.
Họ cũng sẽ bị phạt và trục xuất tức khắc nếu tàn phá
cây cỏ, rượu chè cờ bạc, và làm gương xấu cho dân
Bhutan.
Một
biện pháp khác của vua Bhutan cũng cần nhắc thêm ở đây là
giới hạn có đãi lọc những băng tần truyền sóng của nước
ngoài tìm cách xâm nhập vào Bhutan, không cho phép hình thái
diễn đạt nghệ thuật lố lăng của Tây phương tràn vào.
Mặt khác, nhà Vua ban hành các sắc lệnh và tháo khoán ngân sách
rất lớn để phát triển nền Quốc học, phát huy các giá
trị dân tộc, giáo dục và động viên nhân dân giử gìn và
tham gia các lễ hội cổ truyền (kể cả việc mặc quốc
phục truyền thống).
Lẽ dĩ nhiên giới trí thức khoa bảng, nhân viên nội các và
thành phần kinh doanh, vìđã có dịp tiếp cận với nước ngoài
nên biết rõ
những tai họa của “toàn cầu hóa”, đều ủng hộ và giúp
nhà Vua thiết kế nhiều chính sách thật hữu hiệu trong
việc bảo vệ bản sắc dân tộc và thiên nhiên cẩm tú của
vương quốc Bhutan.
Nhờ Vua và dân cùng một lòng, nhờ đạo Phật là chủ đạo
của đời sống tâm linh dân tộc, và nhờ những chính sách sáng
suốt được lòng dân, mà dân tộc Bhutan “giàu” đạo lý và
“mạnh” nhân nghĩa trong một thế giới đang tìm đủ mọi
cách để giàu tiền bạc và mạnh súng đạn. Tệ đoan xã
hội hầu như không có, kho tàng sinh thái vẫn nguyên vẹn
với rất nhiều dược thảo (như 50 giống rhododendron hiếm quý),
và gần 700 loại chim muông màu sắc lạ lùng. Vua Bhutan đã dõng
dạc trã lời “không” trước nỗ lực “toàn cầu hóa”
của thế giới Tây phương bằng lời tuyên bố nổi tiếng:
“Bhutan không có cái gì gọi là Tổng Sản lượng Quốc gia
(GNP) cả, chúng tôi chỉ có cái gọi là Tổng Hạnh phúc
Quốc gia (GNH) mà thôi”
Ở
một mặt nào đó, tôi cảm phục vua Bhutan như đã cảm phục
vua Đinh Tiên Hoàng. Ngày xưa, trên ngọn Kiếm Lĩnh bên tả
ngạn sông Hoàng Long ở đất Hoa Lư, vua Đinh đã phất cờ
lau nổi lên đánh quân ngoại xâm dành độc lập cho nước ta…
thì ngày nay, dưới rặng Hy Mã Lạp sơn, với một đất nước
bé nhỏ và một dân tộc hiền hòa, vua Bhutan cũng phất ngọn
cờ trí tuệ chống trả giòng thác “toàn cầu hóa” để
mang lại an lạc cho dân tộc và phẩm giá cho thiên nhiên của
quốc gia nầy.
Cách đây chưa lâu lắm, dân tộc ta đã vận dụng nội lực
đặc thù của nền văn minh 4000 năm của cha ông mà đánh tan
hai đợt xâm lăng và đô hộ, vì họ cho chúng ta là mọi rợ
nên muốn áp đặt “ánh sáng khai hóa” Tây phương Ky Tô giáo
lên quê hương chúng ta. Kinh qua bai học lịch sử đó, chúng
ta nghiệm được gì về mối nguy cơ “toàn cầu hóa” tinh
vi trong buổi bình minh của thế kỹ thứ hai mươi mốt này ?
MINH ĐỖ
California, 6/2000
Cập nhật ngày : 01-01-2002
